الماس یک واژه ی یونانی است که از کلمه آداماس به معنای تسخیر ناپذیر مشتق شده است. الماس به خاطر داشتن کربن خالص به عنوان سخت ترین ماده طبیعی در جهان شناخته شده است. در الماس ممکن است ناخالصی هایی مانند گرافیت و مگنتیت و کانی های دیگری وجود داشته باشد. وجود این مواد بیگانه در الماس باعث می شود الماس به رنگ های زرد، قهوه ای، سبز و قرمز درآید.سختی آن 10 و وزن مخصوص 3.5 است.
معمول ترین رنگ در الماس زرد و قهوه ای است. اصولا سنگهای بی رنگ کمیاب ترند، الماس های با رنگ قرمز، آبی، سبز و صورتی بسیار نادر و گران بهاتر می باشند.
بلورهای الماس طی هزاران سال در عمق زیادی از سطح زمین و با حرارت حدود 1300 درجه سانتیگراد و تحت فشار لایه های زیرین زمین به وجود می آید.
الماس در یک سیستم مکعبی در بلورهای هشت وجهی که سطحی صاف و یا خمیده یا منحنی شکل دارد متبلور می‌شود.
الماس جلای شفاف و یا آدامانتاین که می تواند شفاف باشد دارد.
الماس در دمای بالا و فشار بالا در رگه های آتشفشانی عمیق به وجود می آید این رگه ها اساسا ترکیبی از الوین و فلوگوبیت هستند که در آبهای زیرزمینی تغییر می‌کنند و به یک ماده آبی رنگ تبدیل می‌شوند که از این ماده الماس به آسانی دا می‌شود. آب بردگی باعث می‌شود تا بسیاری از تکه های الماس از جایی به جای دیگر جابه ا و رانجام در نهشت های رودخانه یافت شود.
تکه های بزرگ الماس کمیاب هستند و غالبا به خاطر ترکهایی که دارند و باعث می‌شود قیمت آنها کاهش یابد در صنعت برای سایش و برش مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگر چه الماس ها به عنوان سخت ترین کانی شناخته می‌شوند اما ترد و شکننده هستند و هنگامی که ضربه شدید به آن وارد شود با شکافهایی تکه تکه می‌شوند.
معادن مهم الماس در اکثر قاره ها وجود دارد. بطور مثال ناحیه سیبری و هندوستان در قاره آسیا و کشورهای آفریقای جنوبی و نامیبیا در قاره آفریقا که از بزرگترین کشورهای تولید کننده الماس در جهان به حساب می آیند. البته در سالهای اخیر معادن بزرگی در آلاسکا کشف و به بهره برداری رسیده اند.
درجه بندی الماس:
برای ارزشیابی یک قطعه الماس طبق استانداردهای سازمان گوهرشناسی آمریکا ( GIA ) باید به چهار عامل اصلی الماس یعنی رنگ، پاکی، وزن و نوع تراش آن توجه کرد.
تراش و جلای برلیان :
برش الماس کاری است وقت گیر و کند که دقت و محاسبات بسیار می طلبد. به طور مثال فقط برای یک برش از یک الماس یک قیراطی پس از محاسبات فراوان حدود 8 ساعت زمان لازم است و حدود 50 تا 60 درصد از وزن یک بلور الماس به هدر می رود تا یک الماس تراش داده شود و جلا یابد.
تراش برلیان:
شایع ترین فرم تراش الماس، برلیان می باشد. کلمه برلیان همیشه در مورد الماسهای تراش گرد به کار می رود. کامل ترین تراش برلیان حداقل دارای 32 صفحه شیبدار ( پخ ) و یک صفحه مسطح در قسمت فوقانی و حلقه کمربندی و همچنین دارای 24 صفحه ( پخ ) در قسمت پاولیون می باشد.
از دیگر تراشهای الماس می توان به انواع زیر اشاره کرد :
1. تراش 8 صفحه ای: تراشی است که شامل 8 صفحه در قسمت فوقانی و تحتانی آن می باشد.
2. تراش رز: تراشی است که بدون صفحه اصلی تاج و صفحات زیرین پاولیون تراشیده شده باشد و فقط قسمت روی آن تراش یا پخ دارد .
3. تراش پله ای: تراشی است بسیار ساده متشکل از صفحات موازی با لبه های نگین. این تراش مخصوص نگین های رنگی جواهر است .
4. تراش زمرد گونه: تراش پله ای است که اکثرا در زمرد و بلور های الماس باریک و بلند مثل تراش باگت استفاده می شود.
• تراش کابوشن: مهمترین نوع تراش ساده است که قسمت فوقانی آن گنبدی شکل و قسمت تحتانی آن صاف می باشد این تراش مخصوص سنگها و کانیهایی از جواهر است که قدری یا کاملا کدر و مات هستند.
رنگ برلیان:
بلورهای الماس درتمام رنگها یافت می شود ولی رنگهای متداول آن سفید و یا سفید مایل به آبی یا زرد و یا قهوه ای می باشد و به ندرت در بلور الماس رنگهای مانند سبز قرمز آبی بنفش قهوه ای تند مشاهده می شود که بنام رنگهای فانتزی معروف است.
طبق استاندارد جهانی (GIA) رنگ بندی برلیان از حرف انگلیسیD تا Z است.
وزن: قیراط
این واحد سنجش وزن از زمانهای قدیم در تجارت جواهرات بوده و اندازه آن از مغز دانه درختی بنام کاروب و یا تخم درخت مرجانی آفریقائی بنام کوارا گرفته شده است چون این واحد وزن در مکانهای مختلف متفاوت بود ایجاد اختلاف می نمود بدین جهت از سال 1907 میلادی در اروپا و ایالات متحده سیستم قیراط متریک را برابر با 200 میلی گرم یا 2% گرم انتخاب و مورد استفاده قرار دادند.
واحد قیراط خود به درجات یک دهم تقسیم شده و سنگهای کوچک با واحد یک صدم قیراط که در فارسی به اصطلاح صوت می گویند سنجیده می شوند.
برلیان های مشهور جهان :
1. کولینان: 530.20 قیراط وزن دارد و ازبزرگترین قطعه الماس یافت شده تراشیده شده است و به یاد مدیر عامل معدن کمبرلی کولینان نامیده شده است .
2. کوه نور: در ابتدا 186 قیراط وزن داشت و از هند توسط نادر شاه به ایران آورده شد و در سال 1850 میلادی کمپانی هند شرقی آن را به ملکه ویکتوریا هدیه کرد و در اوایل قرن 20 در تاج ملکه ماری همسر جرج پنجم پادشاه انگلستان قرار گرفت.
3. الماس مغول بزرگ: احتمالا بزرگترین بلور الماس یافت شده در هندوستان می باشد که وزن آن 787.50 قیراط بوده و بعد از تراش به 280 قیراط تقلیل یافت و به ״ شاه جهان ״ بنا کننده تاج محل هدیه شد .
4. تیفانی: 128.51 قیراط وزن دارد که از معدن کمبرلی در آفریقای جنوبی در سال 1878 میلادی توسط بزرگترین حفره ای که بدست بشر ایجاد شد بدست آمده است .
5. دریای نور: برلیان صورتی دریای نور به فرم مربع مستطیل پله وار تراشیده شده و در قابی نصب شده است دریای نور یکی از بهترین جواهرات بانک مرکزی ایران است و وزن آن بین 175 تا 195 قیراط تخمین زده می شود و به خط فارسی در روی این برلیان نوشته ״سلطان صاحب قران، فتحعلی شاه قاجار 1250״
6. ناساک: 90 قیراط وزن دارد ابتدا در معبد شیوا قرار داشته و در حال حاضر در اختیار مالکین خصوصی در آمریکا می باشد.
7. شاه: 88.70 وزن دارد و ازمعادن هندوستان بدست آمده، دارای سه سطح حکاکی بوده و از اسامی سلاطین صاحب آن از جمله شاه ایران نوشته شده و از طرف شاه ایران به تزار نیکلای اول هدیه شد و در کاخ کرملین نگهداری می شود.
