جاجیم بافی
یکی از اصیلترین صنایع دستی ایران بویژه استان چهارمحال و بختیاری هنر جاجیم بافی می باشد که در گذشته رونق بسیار زیادی داشته.
جاجیم
جاجیم، فرشینه ای است از پشم و کرک که از نخ های رنگی بافته می شود. که از مهمترین مشخصه های جاجیم، نقش راه راه در فرم بافت جاجیم می باشد. جنس اصلی این فرشینه پشم و ‘کرک’ است که با دستگاهی که به آن ‘دار’ بافته می شود(همانند دار قالی ولی کوچک تر). پراکندگی جغرافیایی بافت جاجیم نشان دهنده این دست که معمولا جاجیم در مکان های سرد و کوهستانی بافته می شده و مورد استفاده بوده، زیرا پشم گوسفند به کار رفته در آن از مرغوب ترین الیاف برای جلوگیری از نفوذ سرما به بدن انسان است.
جاجیم دست بافته ای است تارنما ( معمولا داراي نقوش لوزي و راه راه) كه با استفاده از نخ‌های رنگین و ظریف پشمی یا پنبه‌ای یا آمیزه‌ای از این دو بافته مي شود.
جاجیم‌بافی به عنوان یکی از صنایع دستی رایج در ایران است و از دیرباز بین خانواده‌های روستایی و عشایر رواج داشته‌است. جاجیم به عنوان زیرانداز، پلاس، فرش و رختخواب پیچ استفاده می‌شود و همچنین هنگام کوچ عشایر برای بسته‌بندی و جابه‌جایی اسباب و لوازم و گاهی به‌عنوان بالاپوش گرم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در ایران جاجیم را بیشتر بر روی کرسی و رختخوابهای کنار اتاق می اندازند یا به عنوان رختخواب پیچ روانداز و حتی رویة لحاف از آن استفاده می کنند. حتی در برخی از خانواده‌های روستایی و عشایری جاجیم را به‌عنوان چشم‌روشنی و جهیزیه به نوعروسان هدیه می‌دهند.
بافت جاجیم به سبب ویژگی متمایز آن نسبت به سایر بافته ها به «جاجیم بافت » نیز معروف است. مواد اولیه آن جاجیم پشم و کرک است و بافت آن شبیه گلیم می باشد، با این تفاوت که جاجیم در چهار تخته بافته می‌شود و پس از بافتن به هم متصل و دوخته می‌شود و همچنین برای بافت جاجیم، دستگاه (دار) را به صورت افقی روی زمین قرار می دهند. جاجیم گاه بافته ای یک رویه و گاه دو رویه است و این به سبب تارهای اضافی است که نقشمایه را به وجود می آورند. این تارها گاه در فاصله میان دو نقشمایه آزادانه در پشت بافته کشیده شده اند.
چگونگی بافت جاجیم
برای بافت جاجیم پس از تهیه نخ مورد نیاز که معمولا در رنگ‌های مختلف تهیه می شود و به چله‌کشی معروف است شروع شده و معمولا تمام مراحل بافت بویژه چله کشی آن در فضای باز مثی باشد. به وسیلهٔ تعداد چهار میخ بر روی زمین ایجاد می‌شود. و گلوله‌های رنگی نخ توسط شخص چله کشی بدور این میخهای چوبی گردانده می‌شود.
با گردش مداوم شخص چله کشی بدور این چهار‌ضلعی و تغییر دادن گلوله‌های رنگی نخ پشمی، جاجیم شکل می‌گیرد چون در جاجیم بافی طراحی منحصراً بر روی تار یا چله انجام می‌گیرد در هر دور گردش نخ به دور محیط این چهار ضلعی یکنفر در نقطه (ب) نشسته در این نقطه همانند کوجی گذاشتن روی دار قالیبافی کوجی میگذارند این عمل را گوشواره چینی نیز می‌گویند شخص کوجی‌گذار گرداننده اصلی کار چله‌کشی بوده و از مهارت بیشتری برخوردار است و معمولاً گردش نخ توسط افرادی با مهارت کمتر و حداکثر اوقات هر نفر یک رنگ گلوله نخ را می‌گرداند و این عمل به دفعاتی تکرار می‌شود تا تعداد مورد نظ‌ر تار نخ که عرض نوار جاجیم را تشکیل خواهد داد بدور این میخهای چوبی گشته باشد.
پس از پایان چله‌کشی چله را روی زمین میگذارند بدین نحو که با دو عدد میخ چوبی یافلزی بزرگ عرض چله را در یکطرف محکم نموده و انتهای چله را که به صورت یک گلوله بزرگ پیچیده شده در انتها محکم می‌نمایند و ضمناً با گذاشتن یک سه پایه چوبی نسبتاً بزرگ جوکی را که بر روی چله سوار است از بالای سه‌پایه آویزان می‌کنند بدین ترتیب چله بر روی زمین آماده بافت بوده و جاجیم بافی آغاز می‌گردد.
انواع جاجیم
هر منطقه ای متناسب با آداب و رسوم خود به جاجیم بافی در انواع اندازه و طرح های مختلف می پردازد که هر یک نقش های زیبا و رنگارنگی دارند. و معمولا در سه دسته کلی قرار میگیرند .
جاجیم چهار کوچی : طرح هایی که بر روی جاجیم چهار کوچی نقش می بندد شامل گل جاجیم، کنگره جاجیم، راه راه، چهارخانه یا شطرنجی می باشد .
جاجیم شش درمه : نوعی سبک خاص و زیبا در بین جاجیم ها وجود دارد که قشقایی ها به آن شش درمه می گویند و بیش تر از رنگ هایی مانند سرمه ای و سفید با حاشیه های مشکی در آن به کار می-رود. این نوع دستباف از همه ضخیم تر بوده و در هنگام بافت آن ,دو تار و یک پود استفاده می شود.
جاجیم های سوزنی رند : در این نوع جاجیم از نقش و نگارهای گلیم استفاده شده و تاروپودهای آن از پشم و کرک می باشد. و بیشتر طرح هایی مانند طاووس، گلبرگ و ترمه گل استفاده شده و بسیار زیبا و دلنشین هستند.