هنر زمودگری
زمود گری عبارت است از تولیدات یراق آلات درها و پنجره ها که با هنر دست آهنگران ساخته می شود و امروزه تقریبا از یاد رفته و روی درها و پنچره های قدیمی میتوان این یراق آلات زیبا را دید. به عبارتی دیگر زمود گری پیشه ایست که در آن هر نوع الصاقات فلزی که برای در و پنجره های سنتی و قدیمی به کار می رفته، ساخته می شده است. به احتمال زیاد زمودگران مهارت زیادی در طراحی و نقاشی داشته اند، چرا که زمود در لغت به معنی نقش و نگار کردن، تزیین کردن و همچنین اجزای الحاقی و تزیینی بنا آمده است.
فلز آهن از رایج ترین قلزات برای زمود گری می باشد .
کلون بزرگ و کوچک
از زمانهای گذشته دو نوع درکوب(کلون در) بر روی درب ها می گذاشتند، که یکی کوچک تر و یکی بزرگ تر بود، حتی اگر این کلون ها به یک اندازه هم نصب می شد، صدای ایجاد شده توسط این کلون ها با هم متفاوت بود بطوری که یکی از کلون ها صدای بم و دیگری صدای زیر داشت و طبق آداب و رسومی که وجود داشت، خانم ها با کلون کوچک تر در می زدند و وقتی صدای آن را می شنیدند اهل خانه متوجه می شدند که خانمی پشت درب است. و با کلون بزرگ تر معمولا مردها در می زدنند تا برای اهل خانه مشخص می شد که مردی پشت در است.
از همان ابتدا از آهن برای ساخت سلاح جنگی و حتی زیور آلات استفاده می کردند ولی هنگامی که انسان دریافت آهن جسمی سخت،با دوام وبا استحکام بالاست، علاوه بر استفاده در ساخت ابزار و وسایل آهنی مربوط به کشاورزی، جنگ افزار ها و وسایل خوراک پزی، از آن به صورت پوششی به منظور افزایش استحکام مواد آسیب پذیر نیز سود جستند که به جز پوشش بدن به هنگام نبرد،پوشاندن دروازه های چوبی را نیز شامل می شد.
در آثاری که از حفاری های گورستان لیخ شیران اردبیل مربوط به هزاره اول قبل از میلاد به دست آمده قطعات چوبی را با ورقه وگلمیخ های فلزی پوشش داده بودند. روکش یا آهن کوب کردن درهای بزرگ چوبی قلعه ها از دوره ماد مرسوم بود و تا دورههای بعد نیز دروازه ها بدین گونه پوشش داده می شد.
از دوره هخامنشی و ساسانی، بقایای در و پنجره ای در دست نیست تا بتوان چگونگی آنها را دریافت ولی در دروازه تخت جمشید جای پاشنه و پاشنه گرد درها، که در سنگ فرو رفته، نشان از آن دارد که بر این دروازه ها، درهای سنگین دو لته با روکش آهن کوب، زر کوب و یا سیم کوب وجود داشته است. می دانیم که در دوره هخامنشی علاوه برچوب سرو وکاج، چوب های سخت دیگری را از راه های دور برای تکمیل کاخ ها وساختن در وپنجره به مراکز حکومتی می آوردند.
درباره چگونگی ساختمان های کاخ داریوش در کتیبه های شوش چنین آمده است :
“…..پرده ها از پارچه های گران بها کف تالار از سنگ های سیاه و سفید، تیر های سقف از چوب سدر و صنوبر هندی یا ارز و آبنوس پوشیده با روکش طلا بود که با عاج و جواهراتی چون یاقوت و زمرد ترصیع شده بود. اشکال زیبای حیوانات برروی درهای برنزی و آهنی نصب شده شده بود وحتی روی بعضی از دیوار ها را با ورقه های طلا پوشانده بودند “.
برخی از الوارهای ستون و سقف با ورقه های ضخیم فلزات گرانبها روکش شده بود تا با تابیدن نور، باز تاب و درخشش زیبایی داشته باشد و بر روحانیت فضا بیفزاید.گلهای چند پر یا روزت(انگور) نقش مایه ای است که در ساخت برخی از یراق آلات تزیینی پوشاک انسان، دهنه ومال بند اسب، ودروازه ها استفاده می شده است.