در تعریف خود تسبیح می توان گفت تسبیح به رشته‌ای از گره ها، یا دانه‌های گیاهی، سنگی و گلی، پلاستیکی و شیشه ای گفته می شود که با آن شمار ذکرها و اوراد و… را نگاه می‌دارند.
استفاده از تسبیح برای به خاطر سپردن شمار ذکر و دعاها که احتمالاً از شمارش دانه‌های ریگ و گره زدن نخ شروع شده ، در میان پیروان بیشتر ادیان از جمله هندوها و بوداییان، یهودیان ومسیحیان و مسلمانان متداول بوده است.
در بسیاری از جامعه‌های کهن از تسبیح برای نگهداشت روزهای جشن و آیین‌ها، یا از آن برای طلسم و تعویذ و وسیله تفال و تزیین، یا نشانه ورود به مرحله‌ای خاص در آیین تشرف، استفاده می‌کردند.
زنان افریقا روزها و ماههای بارداریشان را با زدن گرههایی به رشته‌ای نخ محاسبه می‌کردند.
با گذشت زمان و پیشرفت فرهنگ، و ساخت ابزارهای محاسبه کاربرد تسبیح در جامعه‌ها محدودتر شد و بیشتر جنبه دینی و مذهبی یافت.
سُبحه به نماز مستحب هم گفته می شود، همچنین همان طور که در بالا ذکر شد دانه‌هاى به نخ كشيده شده جهت گفتن ذكر نیز گفته می‌شود.
نظرات مختلفی درب رابطه با واژۀ “تسبیح” وجود دارد : برخی این واژه به معنای سجاده و جانماز می دانند چرا که تصحیف تسلیخ یا تشلیخ به معنای سجاده و جانماز بوده
، برخی دیگر با استناد به متون ادب فارسی و اشعار برخی شاعران کهن عرب ــ که واژۀ تسبیح را عیناً به معنای رشته‌ای از مهره‌ها آورده‌اند ــ استعمال آن را «صحیح و فصیح» دانسته‌اند،
بنا برتحقیق محمد قزوینی ،
کلمه تسبیح در متون فارسی و عربی به معنای سبحه نیز به کار رفته.
تقسیم بندی تسبیح های زازا
هر تسبیح زازا از چند بخش تشکیل می‌شود.
شرابه تسبیح که در دو طرف تسبیح زازا قرار میگیرد و معمولا از جنس نقره یا استیل و حتی نخی و ابریشمی می باشند.
یکی از تفاوت های مهم تسبیح زازا با تسبیح های معمولی در همین است که تسبیح زازا دارای دون شرابه می باشد این در حالتی هست که تسبیح های معمولی فقط یک شرابه دارا می باشند .
شرابه تسبیح بصورت یک یا چند رشته ای می باشد. منگوله‌های برخی تسبیحهای نفیس، زربافت یا نقره‌بافت می باشند. بسیاری از تسبیح ها هم برای اینکه قیمت مناسب تری داشته باشند با شرابه های نخی به جای منگوله ساخته می شوند.
در برخی از این تسبیح ها شیخک هم در دو طرف تسبیح قرار می گیرد ولی چون زیبایی تسبیح را کم می کند معمولا شیخک را از تسبیح های زازا حذف کرده اند که این دیگر تفاوت مهم بین تسبیح های زازا و تسبیح های معمولی می باشند .
عدسک تسبیح بصورت دو مهره شبیه عدس به نام عدسک یا مهر ه ای که کوچک‌تر از دیگر مهره‌ها هستند نیز در برخیاز تسبیح های زازا استفاده می شود.
عدسک ها در برخی تسبیح ها از جنس دیگری ساخته می‌شوند، عدسک ها دانه‌های تسبیح را به ۳ قسمت تقسیم می‌کنند.
نخ تسبیح هم که از نخ های مخصوص تسبیح استفاده می شود.
مهره‌های تسبیح معمولا به صورت یک شکل و هم‌جنس بوده. که در کنار هم بسیار زیبا و منظم نخ کشی می شوند.
تقسیم بندی دانه ها در تسبیح زازا
در تسبیح ۱۰۰ دانه، دانه‌ها به دو قسمت ۳۳ دانه در دو طرف شیخک، و یک قسمت ۳۴ دانه در میان دو عدسک تقسیم شده است.
در مدلی که به عنوان تسبیح 101 دانه ای شناخته می شوند. عدسک ها دانه ها را به سه دسته 33 دانه ای تقسیم می کنند، که 99 تا دانه ی در سه دسته 33 تایی می باشند و با دوتا عدسک جمعا می شوند 101 دانه .
در تسبیح زازا عدسک ها مهره ها را به سه قسمت مساوی تقسیم می کنند که البته برخی از این تسبیح ها برای زیبایی بیشتر ممکن است عدسک ها را حذف کنند و یا عدسک ها مهره ها را به قسمت های مساوی تقسیم نکنند.
یکی از مناسب ترین و با ارزش ترین هدیه ها که می توان به دوستان و عزیزان خود هدیه دهیدی تسبیح می باشد که در بین تسبیح ها تسبیح زاز از زیبایی ویژه ای برخوردار می باشد.
رنگ واندازه و جنس تسبیح
تسبیح ازگِل مانند تسبیحهای ساخته شده از تربتِ قتلگاه امام حسین علیه‌السلام و تربت آستانه امامان دیگر و بقاع متبرکه، تسبیح های شیشه با رنگ های مختلف، انواع تسبیح های پلاستیکی ، فلز برنج، فلز مس، انواع چوب درختان و گیاهان، صدف، هسته و دانه یا صمغ گیاهان، مرجان و یُسر (درختی با دانه های خوشبو به رنگ سیاه)، عقیق، یشم، یاقوت، زمرد، عاج فیل، استخوان شتر و شاخ گوزن و اخیراً با انواع پلاستیک در رنگهای مختلف ساخته می‌شود. رشته تسبیح از جنس پشم، ابریشم یا پلاستیک و حتی از نقره و طلا هم ساخته می شود و در اغلب تسبیحها در قسمت انتهایی امام یا شیخک، منگوله ای قرار دارد که گاه زربفت است. تسبیحهای گران قیمت را با منگوله‌های طلا و نقره و نخهای ابریشمی رنگی زینت می‌دهند
