عصب کشی یکی از اقدامات شایع به منظور رفع مشکلات ایجاد شده در ریشه دندان است. عصب کشی از جمله اقدامات نهایی و و تنها درمان قطعی به منظور حفظ دندان آسیب دیده و برطرف نمودن پوسیدگی های عمیق در ریشه دندان است.
آیا عصب کشی دندان درد دارد؟
در پالت عصب و عروق خونی از ریشه وارد آن می گردد، زمانی که اطاق پالت در معرض عوامل میکروبی قرار نگیرد نیاز به درمان عصب نیست ولی چناچه پوسیدگی از سر مینا رد شود و به عاج برسد در این مواقع دندان ها نسبت به سرما و گرما حساس می شوند و دندان ها دچار درد شدیدی می شوند که نیاز به تهیه گرافی می باشد، انتهای ریشه دچار التهاب می شود و چناچه درمان صورت نپذیرد باعث از بین رفتن عصب شده. وقتی که دندان به اصطلاح مرد و درمان نشود انتهای ریشه شروع به عفونت می کند همراه با آبسه است پس در واقع دندانی که نیاز به عصب کشی دندان دارد همواره با درد همراه نیست.
عمل کانال ریشه دندان یا عصب کشی دندان:
عمل کانال ریشه دندان (روت کانال) یا عصب کشی درمانی است که برای ترمیم و حفظ دندانی استفاده می شود که پوسیدگی شدیدی دارد یا عفونی شده است.
در این عمل، اعصاب و مغز یا پالپ دندان تخلیه می شوند و درون دندان پاک و بسته می شود. بدون این درمان، بافت های اطراف دندان عفونت پیدا می کنند و ممکن است آبسه دندانی ایجاد شود.
پالپ یا محفظه پالپ ناحیه نرمی درون کانال های ریشه دندان قرار می گیرند.
اعصاب دندان هم درون این کانال ها هستند. این اعصاب برای سلامت و کارکرد دندان پس از بیرون آمدن دندان از لثه اهمیت حیاتی ندارد. این اعصاب فقط کارکرد حسی دارد، یعنی حس گرما یا سرما را منتقل می‌کند. بود یا نبود عصب دندان بر کارکرد روزانه دندان تأثیر نمی‌گذارد.
هنگامی بافت عصبی یا مغز دندان آسیب می‌بیند، متلاشی می‌شود و باکتری‌ها شروع به تکثیر درون محفظه مغز یا پالپ دندان می‌کنند. در مرحله بعد باکتری ها و سایر خرده ریزهای ناشی از پوسیدگی دندان به ایجاد آبسه دندان می‌انجامد. آبسه یک حفره پر از چرک است که در انتهای ریشه دندان تشکیل می شود.
عمل روت کانال ممکن است در یک ویزیت یا تعداد بیشتر ویزیت بوسیله دندانپزشک عمومی یا متخصص اندو انجام می دهد. متخصص اندو دندانپزشکی است که در علل، تشخیص، پیشگیری و آسیب های ریشه دندان تخصص دارد.
چه وقتی به عصب کشی دندان نیاز است؟
عصب کشی دندان فقط زمانی نیاز است که شخص بافت نرم مرکز دندان که نامش پالپ است عفونی شده است در این حالت باید عکس رادیولوژی از دندان خراب تهیه کرد برای تشخیص پوسیدگی دندان خراب. علایم ایجاد عفونت دندان در دهان شامل :
1- درد دندان هنگام میل کردن غذا یا نوشیدنی سرد و گرم
2- درد در زمان گاز گرفتن یا جویدن
3- لق شدن دندان و سیاه شدن دندان با پیشرفت عفونت ایجاد شده، این علائم اغلب با مردن دندان از بین می رود و عفونت به کانال ریشه دندان گسترش پیدا کرده و در ادامه درد آزار دهنده ای به وجود می آید.
مراحل انجام عصب کشی دندان توسط یک متخصص درمان ریشه دندان معمولا نیازمند به یا دو جلسه است به دلیل دشوار بودن درمان و عفونی بودن کانال های دندان باید از داروهای تجویز شده پزشک معالج استفاده شده و یک جلسه درمان اضافی نیاز می باشد.
اولین قدم برای انجام گرفتن عکس با اشعه ایکس است که برای مشاهده شکل ریشه های دندان و محل و میزان پوسیدگی ریشه ی دندان و تعیین وجود نشانه های عفونت در استخوان مجاور است. سپس دندانپزشک با استفاده از تزریق داروی بی حسی موضعی ناحیه اطراف دندان را بی حس می کند.
ایزوله کردن دندان با گذاشتن ورقه لاستیکی در دهان
بعد از بی حس شدن دندان، دندانپزشک با یک ورقه لاستیکی به نام رابر دم، دندان را از محیط دهان جدا و ایزوله می کند. ایزوله کردن از رسیدن بزاق دهان به دندان در حال درمان جلوگیری می کند.
مرحله ی بعدی در انجام عصب کشی، تمیز کردن و برداشتن پوسیدگی در قسمت عاج دندان و سوراخ کردن دندان و دسترسی به کانال های دندانی در ریشه دندان برای انجام عصب کشی دندان است.
پس از این که دندانپزشک به داخل دندان راه پیدا کرد، در درمان استاندارد، کف محفظه پالپ (محفظه ی داخل دندان که حاوی رگ های خونی و عصب ها است پالپ نام دارد.) با استفاده از میکروسکوپ جراحی پالپ معاینه می شود. این ابزار به دندانپزشک در شناسایی تمامی مجرای ریشه دندان کمک می کند تا بتواند تمامی مجراهای فرعی و ریز را که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست، هم پیدا کند.
استفاده از میکروسکوپ احتمال این که دندانپزشک تمامی مجرای ریشه را پیدا کرده و تحت درمان قرار دهد افزایش می یابد بنابراین احتمال موفقیت درمان بیشتر می شود.
در این مرحله عصب کشی، کانال های دندان را کاملا پاکسازی می کند و از هرگونه مواد، بافت نرم و باکتری خالی خواهند کرد. معمولا پاکسازی کانال های ریشه دندان به وسیله فایل انجام می گیرد.
در این مرحله از عصب کشی، کانال های پاکسازی شده را پر می کنند. مواد مورد استفاده برای اینکار با بافت نسوج در انسان سازگاری کامل دارد و هیچ آسیبی به دندان و لثه وارد نخواهند کرد.
معمولا در این مرحله از عصب کشی یک عکس رادیوگرافی از دندان گرفته می شود و وضعیت کانال ها بررسی خواهند شد.
پس از پر کردن کانال ها به روش گفته شده، دندان را پانسمان کرده و ادامه عصب کشی را به جلسات بعدی موکول می کنند. در این مرحله به منظور کاهش درد و ناراحتی ناشی از اقدامات اولیه عصب کشی، داروهای مسکن و ضد التهاب برای بیمار تجویز می شود.
مرحله آخر این درمان، پر کردن تاج دندان است. این مرحله یکی از مهمترین مراحل عصب کشی است که متاسفانه بیماران بسیاری آن را نادیده می گیرند. توصیه می کنیم برای پیشگیری از آسیب ها و شکستگی های احتمالی در دندان حتما پر کردن تاج را انجام بدهید و انجام آن را پشت گوش نیندازید.
معمولا ناراحتی و درد عصب کشی قابل تحمل بوده و بیمار در حین انجام عصب کشی به دلیل استفاده از داروهای بی حسی دردی را متوجه نخواهد شد. تا 24 ساعت بعد از انجام عصب کشی احتیاج به مراقبت های اولیه و تا 72 ساعت بعد از آن احتیاج به مراقبت های ثانویه خواهد بود.
در مراقبت های اولیه توصیه می شود به هیچ عنوان از غذاهای جامد و سفت استفاده نکنید و مایعات هم دما با بدن را با نی بنوشید. در صورت بروز درد و بی قراری بعد از بی اثر شدن داروی بی حسی حتما از داروهای ضد التهابی و ضد درد مانند ایبوپروفن و مفنامیک اسید استفاده کنید. در اقدامات ثانویه باید از تغییرات دمایی زیاد دندان جلوگیری کرده و مراقب برخورد دندان با اجسام سفت و جامد باشید.
منشا درد برای درمان عصب کشی
گاهی اوقات دندانپزشک با وجود شکایت بیمار از درد دندانی، هیچ گونه دندان پوسیده یا با پر کردگی عمیق در دهان بیمار نمی یابد. همچنین ارزیابی پریودنتال و رادیو گرافیک بیمار نیز حاکی از احتمال درگیری پالپ دندان نمی باشد. در چنین مواردی دندانپزشک باید به درد با منشا غیر دندانی مشکوک گردد.
انواع درد در عصب کشی دندان
دردهای با منشا دندانی اغلب نبض دار بوده و متناوب می باشند در حالی که برخی بیماران از درد، سوزشی و یکنواخت و غیر ضربانی شکایت دارند که در این موارد دندانپزشک باید به درد با منشا غیر دندانی مشکوک شود. دردهای دندانی اغلب دوره های حاد و مزمن دارد. اما اگر بیماری از درد مداوم و بدون تغییر و به مدت طولانی شکایت دارد، باید به وجود درد با منشا غیر دندانی مشکوک شد. همچنین در سایت mayoclinic اطلاعات کاملی وجود دارد .
احساس درد در چندین دندان به طور همزمان
چنانچه بیماری به طور همزمان در چند دندان احساس درد نماید و به خصوص نشانه ای حاکی از درگیری پالپی این دندان ها وجود نداشته باشد، دندانپزشک باید به درد با منشا غیر دندانی مشکوک شود. همچنین بیمار ممکن است از بروز این دردها به همراه سر درد شکایت داشته باشد.
پس از تزریق مواد بی حسی باز هم درد وجود دارد!
در صورتی که دندانپزشک نتواند با آزمون های تشخیصی رایج علت درد را مشخص کند اغلب از روش های دیگری نظیر استفاده از بی حسی موضعی کمک گرفته می شود. در مواردی که به دنبال تزریق بی حسی درد بیمار بر طرف نشود، دندانپزشک باید به درد با منشا غیر دندانی مشکوک شود.
عدم بی حسی دندان برای درمان عصب کشی
به طور معمول دندان هایی که زنده باشند به آزمون های حرارتی (سرما و گرما) پاسخ می دهند. اگر پالپ دندان دچار آماس شده باشد، اغلب میزان پاسخ به آزمون های حرارتی تحت تأثیر قرار می گیرد. در بسیاری از موارد دندان های دچار مشکل، پاسخ شدید تری را نسبت به سرما در مقایسه با دندان های کنترل (بدون پوسیدگی و سالم) نشان می دهند.
حتی گاهی مواقع دندان به شدت به گرما حساس است در حالی که درد با سرما تسکین پیدا می کند. در صورتی که دندان یا دندان های مشکوک در پاسخ به تحریکهای حرارتی پاسخ متفاوتی نسبت به دندان های کنترل نشان ندهند، دندانپزشک باید نسبت به درد با منشا غیر دندانی مشکوک گردد.
عدم تغییر در احساس درد بیمار حتی با تحریک دندان ها
گاهی اوقات برخی دندان های بیمار نسبت به تست های حرارتی پاسخ بیشتری نسبت به دندان های کنترل نشان می دهند، اما این حساسیت مشابه با دردی که بیمار از آن شکایت دارد نیست. در چنین حالتی ممکن است در واقع هر دو مشکل حساسیت پالپی و درد با منشا غیر دندانی وجود داشته باشد.
از آنجا که به طور معمول درد غالب، شکایت اصلی بیمار است، دندانپزشک ابتدا باید بر شکایت اصلی بیمار متمرکز شود. اگر آماس محدود به فضای پالپ باشد، بیمار نسبت به آزمون های پری اپیکال (حساسیت به دق و لمس) حساسیتی را گزارش نمی کند. چنانچه دندانپزشک نتواند با استفاده از تست های حرارتی و حساسیت به دق و لمس، دردی را که شکایت اصلی بیمار محسوب می شود مشابه سازی نماید، باید نسبت به درد با منشا غیر دندانی مشکوک شود.
عدم پاسخ به درمان عصب کشی دندان
گاهی بیمار با وجود مراجعه های مکرر و بر خلاف دریافت درمان های متفاوت و متنوع، بهبودی پیدا نکرده و اظهار می دارد که درمان های انجام شده تأثیری بر دردی که شکایت اصلی وی محسوب می شده، نداشته است. در این صورت دندانپزشک باید به درد با منشا غیر دندانی مشکوک گردد.
احساس درد در فک و عضله های اطراف
بیمار ممکن است متوجه شده باشد که با لمس عضله ها به خصوص عضله های باز کننده دهان و یا مفصل فکی۔ گیجگاهی درد را احساس می نماید و این مطلب را با دندانپزشک خود در میان بگذارد. به همین جهت دندانپزشک باید به شکایت اصلی و تاریخچه ای که بیمار ذکر می کند به دقت گوش دهد.
روکش دندان
علت نصب روکش دندان یا تاج این است که بتوانیم دندان را محکم کنیم. وقتی تاج را روی دندانی ضعیف قرار می دهیم، مستحکم می شود و می تواند به عملکردش ادامه دهد. حال اگر روی دندانی که ضعیف است روکش نصب نکنیم، به احتمال زیاد ترک بر می دارد و می شکند.
اگر چنین اتفاقی برای دندان بیفتد، ترمیم آن دشوارتر می شود و برای درمان آن به زمان بیشتری هم احتیاج خواهد داشت؛ چراکه آسیب خیلی شدیدتر از قبل است.
بازسازی دندان آسیب پذیر
دندان بعد از عصب کشی خیلی ضعیف تر از قبل می شود. دلیل آن هم این است که پزشک برای اینکه بتواند تمام مواد عفونی را خارج کند باید عمق زیادی از دندان را بتراشد. علاوه بر این، قبل از عصب کشی کردن هم دندان دچار عفونت و پوسیدگی بوده که خود این مسئله سبب از بین رفتن ساختار دندان و در نتیجه ضعیف شدن آن می شود.
به هر حال، بعد از اتمام عصب کشی دندان دیگر استحکام سابق را ندارد و حجم زیادی از ساختار خود را از دست داده است. بنابراین، در نتیجه با فعالیت های روزانه مانند غذاخوردن یا صحبت کردن، ممکن است دندان به راحتی آسیب ببیند. در چنین شرایطی، نصب روکش سبب استحکام دندان می شود و از شکستن و ترک برداشتن آن جلوگیری می کند.
عمر دندان عصب کشی شده
پس از این که درمان عصب کشی دندان انجام شد و همچنین عملیات ترمیم و پر کردن دندان نیز صورت گرفت . رعایت بهداشت دندان بسیار می تواند تاثیر گذار باشد برای افزایش طول عمر دندان عصب کشی شده. اما ذکر این نکته نیز ضروری است که اگر هر دندانی به درمان ریشه یا عصب کشی نیاز دارد ، سریعا باید عصب کشی بر روی دندان مورد نظر انجام شود زیرا برای طول عمر بیشتر دندان نتایج بهتری را در بر خواهد داشت .
نکته دیگری که خیلی برای طول عمر دندان عصب کشی شده مهم می باشد ، کیفیت جراحی و تخصص لازم دندانپزشک می باشد که امر بسیار مهمی می باشد. چون احتمال دارد به مرور زمان باکتری و میکروب به داخل دندان نفوذ کرده باشد و دندانپزشک باید این موارد را مدنظر قرار داده باشد.
در آخر هم نقش مواد ترمیمی بسیار کلیدی است، که اگر از مواد با کیفیت و دائمی برای ترمیم و پر کردن دندان استفاده شده باشد، طول عمر دندان بیشتر خواهد بود. طول عمر یک دندان عصب کشی شده می تواند 10 سال و یا بیشتر باشد، که رعایت موارد فوق در این امر بسیار تاثیرگذار است.
مراقبت از دندان در برابر حساسیت
بعد از عصب کشی، بعضی از عصب ها بیش از حد نسبت به سردی و گرمی حساس می شوند. این مسئله ممکن است خیلی زود شما را خسته کند و باعث آزارتان شود. بنابراین یکی دیگر از دلایل نصب روکش، جلوگیری از حساسیت دندان به دما است.